Bir olay yerinde insanlar dışında bulunan ve olayların aydınlatılmasında en büyük faydayı sağlayan şey nedir desem cevabımız delil olur. Delilleri, bir şeyi kanıtlamaya yönelik ipuçları ve kişileri aranılan gerçeğe ulaştırabilen izler olarak tanımlayabiliriz. Deliller, meydana gelen olayın niteliğine bağlı olarak tanımlanırlar ve incelenerek olayla bağlantıları araştırılır. Yasal olarak sunulan her delil mahkeme ortamında bir etki yaratır. Biz bu yazımızda Dijital Delil hakkında konuşacağız.
Delilleri üç başlık altında inceleyebiliriz:
- Fiziksel Deliller (Gerçek Deliller) : Somut delillerdir.
- Olay Tanığına Dayalı Deliller : Olaya tanık olmuş kişi veya kişiler tarafından öne sürülen delillerdir.
- İkinci Derecedeki Deliller (Emareler) : Herhangi birinin gözlemine bağlı olmayıp bilinen gerçeklerin şüpheyi desteklediği duruma göre elde edilen delillerdir.
Delillere genel bir bakış attığımıza göre şimdi de dijital delil kavramını inceleyelim.
Dijital Delil Nedir?
Dijital deliller, bilişim sistemleri (bilgisayar, telefon, fotoğraf makinesi vs.) ve bu kapsamdaki depolama aygıtları üzerinden elde edilen adli delillerdir. Dijital delillerin elde edildiği kaynakları genel olarak üç başlık altında ele alabiliriz:
- Şüpheli deliller üzerinde inceleme, kurtarma işlemleri
- Donanımlar (gözle görünen elle tutulan parçalardır, bilgisayar vb.)
- Yazılımlar (dosyalar, e postalar vb.)
Elde edilen bulguların dijital delil olarak kullanılabilmesi ve mahkemede işe yarayabilmesi için bazı unsurlara sahip olmaları gerekir. Bunları şu şekilde özetleyebiliriz:
- Akla uygunluk
- Gerçeklik
- Eksiksiz olma
- Güvenilirlik
- İnanılabilirlik
- Tekrar edilebilirlik (bu maddede belirtilmek istenen incelenen verinin farklı kişiler tarafından aynı sonuca ulaşılması gerektiğidir, inceleyen bir kişi o dosyanın ses diğeri görüntü olduğunu söylüyorsa bu tekrar edilebilir bir delil değildir)
Bir bilişim suçunun aydınlatılmasında ve bilişim suçunu işleyen kişilere cezalarının verilebilmesi için dijital deliller büyük önem taşımaktadır. Dijital delillerin elde edilmesi genellikle olay yerinde kolluk kuvvetleri veya delil toplama ekibi tarafından yapılmaktadır. Peki bu dijital deliller nerelerden elde edilir?
Dijital Delillerin Bulunabileceği Başlıca Alanlar
- Bilgisayar ve veri depolama üniteleri (sabit disk, flash bellek vb.)
- Faks ve fotokopi makineleri
- Cep telefonları ve kablosuz telefonlar
- Akıllı kartlar
- Mevcut veri dosyaları
- Silinmiş dosyalar
- Registry kayıtları
- İnternet tarayıcı geçmişi
- Ağ veri depolama üniteleri
- Dijital fotoğraf ve videolar
- Yedekleme üniteleri
- İşletim sistemine ait sistem kayıtları
- Kullanıcı kayıt dosyaları
- Taşınabilir depolama üniteleri
Bunların dışında birçok dijital delil sayabilmekteyiz. Bir kağıt üzerindeki bilgi bile fotoğrafını çektiğimiz an dijital delile dönüşür fakat dijital deliller hassas, kırılgan, kaybolabilir ve kolayca değiştirilebilir bir yapıya sahiptir bu yüzden dijital delillerin elde edilmesiyle olay yerinde bulunan delil toplama ekibinin dikkat etmesi gereken bazı unsurlar vardır.
Dijital Delillerin Muhafazası
- Dijital delillere mümkün mertebede elle dokunmamaya özen gösterilmelidir.
- Dijital deliller elde edilirken veya aranırken bu işlemler kamera kayıtları altında yapılmalıdır.
- Toplanan dijital deliller etiketlendirilmeli, dokümanlara kaydedilmeli ve paketlenmelidir.
- Veri depolama ünitelerinin alınan imajlarının hash değerleri alınmalı ve bu değerler tutanak kayıtlarında belirtilmedir.
- CD/DVD gibi hassas veri depolama birimleri çizilmemeli, bükülmemeli ve manyetik ortamlardan uzak tutulmalıdır.
- Delillerin taşınma işlemleri fiziksel yapılarına uygun şekilde gerçekleştirilmelidir.
- Deliller toz, nem, rutubet, aşırı ısı ve sıvı temasından uzak tutulmalıdır.
- Elde edilen verilerin orijinalleri üzerinde çalışılmamalıdır.
- İncelenmek üzere alınan delillerin envanter kaydının yapılması gerekmektedir.
Dijital delillerle ilgili yazımızın sonuna gelmiş bulunmaktayız. Sizlerin eklemek istediğiniz bilgiler, sormak istediğiniz sorular veya eleştiriler varsa yorumlara beklerim. Sağlıklı günler dilerim.
