Nesnelerin interneti üzerine proje(ler) geliştirmeyi düşünen ve buna ilgi duyanların bilmesi gereken bazı yazılım ve platformlar vardır. Öyle ki bu platformlar/yazılımlar aracılığı ile IoT uygulamaları işlevsellik kazanabilmektedir. Özellikle bu projelerin iş hayatına ve buna bağıl olarak insanın günlük yaşantısına doğrudan etkisini düşündüğümüzde çok kıymetli olduğunu söyleyebiliriz. Bu değerli yazılımlardan biri de SCADA’dır. Peki, SCADA nedir, ne işe yarar, özellikleri nelerdir? Sorularının yanıtını bu içeriğimizde keşfedebileceksiniz. Öyleyse hemen konuya geçelim.
SCADA Nedir?
SCADA, Türkçe karşılığı ile “Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama” anlamına gelmektedir. Özellikle hacimce geniş alanlara yayılmış alanlarda kullanılmaktadır. Buna en güzel örnek olarak; fabrikaları gösterebiliriz. Yalnızca makineden makineye değil, insan-makine arasındaki iletişimi ve süreçlerin gösterilmesini sağlayan SCADA yazılımı, tek bir merkezden sistemleri kontrol edip denetlemektedir. Günümüzde internete ilişiği en yüksek 3 cihazı ele alacak olursak bunlar; bilgisayar, tablet ve akıllı cep telefonlarıdır. SCADA ile bu cihazdan da sistemleri takip edebiliriz.
Bununla birlikte gerek atanan yönetici doğrultusunda tek bir cihazdan izleme yapabilir, gerekse de ağ bağlantıları vasıtası ile birden fazla cihazla da takibi gerçekleştirmek mümkündür. Bunun bir diğer avantajı da örneğin bir akıllı telefon üzerinden SCADA’yı kullandığımızda portatif/taşınabilir bir biçimde kullanabiliriz. Yapısı ve sunduğu özellikler neticesinde birçok sektörün vazgeçilmezi haline gelmiştir. Bu sektörlerden bazıları;
- Su arıtım, dağıtım ve toplama tesisleri,
- Enerji üretim tesisleri,
- Uçak ve otomotiv endüstrisi,
- Gıda fabrikaları,
- Trafik kontrol sistemleri…
Gibi alanlarda tercih edilmektedir. Sağladığı avantajları değerlendirecek olursak da gerçek anlamda verinin tek bir merkezden yönetimi ve kontrol edilmesi en büyük handikapıdır diyebiliriz. Bununla beraber SCADA yazılımları anlık izleme yapabilmesinin yanı sıra anlık müdahaleye de olanak tanımaktadır. İnsan faktöründeki harcanan enerjiyi düşürdüğünden dolayı maliyet ve zamandan kazandırır. Analiz, karşılaştırma ve takip etmek amacıyla geçmiş kayıtların izlenebilmesini sağlar.
Geçmişten Günümüze SCADA Mimarisi
SCADA sistemi kendi içerisinde 3 farklı mimariye sahiptir. Bunlar;
- Birinci Nesil: Monolitik: 80’li yıllarda bilgi teknolojileri üzerindeki işlemleri takip etmek, denetlemek üzere ortaya çıkmıştır. Üstelik o zamanlar da geniş ağ bağlantıları olmadığından yalnızca ilgili kurum/mekan içerisindeki sistemlerin(bilgi işlem) denetlendiğini söyleyebiliriz. Bundan dolayı da o yıllarda SCADA, tamamen bağımsız sistemlerdi. Akabinde Uzak Terminal Birimi(RTU) geliştiricileri ve satıcıları Wide Area Network(WAN-Geniş Alan Ağları) geliştirdiler. Tabii o zamanlar ki iletişim protokolü(TCP/IP) kullanımı özel bir kullanımla sınırlıydı. Buna istinaden SCADA’nın bağlı bulunduğu ana sistemde olası bir problem olması halinde bir B planı olarak veri ile entegresi sağlanmış yedek bilgisayar(lar) bulunurdu.
- İkinci Nesil: Dağıtılmış: Birçok veri dağıtımı merkezi(istasyon) arasında yerel alan ağları ile bağlantı sağlanıyor, başka bir deyişle bilgi paylaşılabiliyordu. Tabii birçok veri merkezinin olması, maliyetin de yüksek olduğu anlamına geliyordu. Keza öte yandan iletişim protokolleri genel kurallar çerçevesine de bağlı olmadığından güvenlik zafiyetleri baş gösteriyordu. Buna istinaden SCADA sistemleri, güvenli bir liman olarak görülmüyordu.
- Üçüncü Nesil: Ağa Bağlı: IP ve WAN gibi protokollerin kullandığı günümüz neslini ifade etmektedir. İnternet ile doğrudan bağlantısı olduğundan dolayı bu sistemin bağımsız olması mümkün değildir. Keza her an her ortamdan veri denetimi ve kontrolünün yapılması için internet bağlantısına ihtiyaç duyulmaktadır.
SCADA, dünyada olduğu gibi ülkemizde de nesnelerin interneti için kullanılan vazgeçilmez yazılımlardan biridir. Bunun yanında SCADA tarafında en çok kullanılan yazılım dağıtımları; ICONICS, iFIX, Citect, WinCC örneklerini verebiliriz. Tabii SCADA için yalnızca bu yazılım türleri de yoktur. Gelgelelim sadece SCALA yazılımı üreten firmalar dahi vardır. Keza yaklaşık 40 yıllık bir zaman zarfında halen yok olmayan, bunun yerine kendini güncelleyen bir sistemin avantajlarını da göz önünde bulundurmak gerek.
Konu hakkındaki fikir ve düşüncelerinizi yorumlar bölümünden belirtebilirsiniz.
